కుమారవిలసితం. పురాకృతమున నే నరుండ నయితి నా కరంబు గొనుమయా బిరాన రఘుపతీ |
కుమారవిలసితం.
ఈ కుమారవిలసితవృత్తానికి గణవిభజన జ-న-గ. యతిస్థానం లేదు. ప్రాసనియమం ఉంది.
ఈ జ-న-గ లక్షణంతొ వృత్తం కవిజనాశ్రయంలో కుమారవిలసితం అని కనిపిస్తుంది. మనం ఈ పేరుతోనే వ్యవహరిద్దాం. ఈ‌వృత్తాన్నే కావ్యాలంకారచూడామణి కారుడు కుమారలలితం అన్నాడు. నడకను చూస్తే ఇది గణాంతాలలో విరుపుతో వస్తున్నట్లుగా అన్నట్లు కనిపిస్తోంది.
పై పద్యం నడక ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నది:
| పురా-కృ | తమున | నే |
| నరుం-డ | నయితి | నా |
| కరం-బు | గొనుమ | యా |
| బిరా-న | రఘుప | తీ |
ఇందులో ప్రాసస్థానంపైన ఉన్న గురువును రెండు మాత్రల కాలం కన్నా మూడు మాత్రలుగా ఉఛ్ఛరించటం బాగుంటుంది. అలా చేసినప్పుడు మొదటి రెండు అక్షరాలతో ఒక చతుర్మాత్రాగణం గానూ పిదప నాలుగక్షరాలూ మరొక చతుర్మాత్రాగణంగానూ ఏర్పడతాయి. పాదాంతగగురువును కూడా మరొకరెండు మాత్రలుగా ఆ అక్షరాన్నే ఒక చతుర్మాత్రాగణంగా ఉఛ్ఛరించటం పధ్ధతిగా ఉంటుంది. చివరి గురువుముందు విరుపుతో పైపద్యం నడిచింది. అలాగే తొలిగురువు తరువాత కూడా ఒక విరుపు ఉన్నది. ఇలా ఈ వృత్తం ఒక చతురస్రగతిలో చక్కగా నడుస్తుంది. చతురస్రగతికి ఏకతాళం వాడుక చేయటం జరుగుతూ ఉంటుంది.
వేరే విధంగా కూడా ఈ చిట్టివృత్తాన్ని నడిపించటం కుదురుతుందేమో ఆలోచించ వలసిన విషయమే.
ఈ కుమారవిలసితానికి పూర్వకవి ప్రయోగాలున్నాయేమో తెలియదు.
రిప్లయితొలగించండిఏమండీ శ్యామలీయం వారు,
బిరాన అంటే బిరీన అనబడే శీఘ్రము అన్న అర్థం లో నా ?
జిలేబి
శీఘ్రముగా అనే అర్ధమే నండి. ఈ‌మాట మన వాంగ్మయంలో తరచు వినిపించేదే.
తొలగించండి