అష్టాక్షరి అనేది ఒక ఛందస్సు. కొత్త ఛందస్సు.
భయపడకండి. ఇది ఛందస్సు అన్నా కూడా ఇది అందరికోసమూ ఐన ఛందస్సు కాబట్టి ఏమీ భయపడకండి.
అష్టాక్షరి అంటే ఎనిమిది అక్షరాలున్నది అని అర్థం. ఇదొక సంస్కృతపదం.
కానీ ఈ అష్టాక్షరి కేవలం తెలుగు ఛందస్సు. ఆట్టే నియమాలంటూ ఏమీ లేని ఛందస్సు. నిజం చెప్పాలంటే సంప్రదాయిక లాక్షణిక నియమాలేవీ లేని ఛందస్సు. కాబట్టి అందరూ ఈ అష్టాక్షరులు హాయిగా వ్రాసుకోవచ్చును.
ఈ అష్టాక్షరికి ఉన్న నియమాలల్లా ఈ కాసినే. అన్నీ తేలికపాటి నియమాలే.
- 8 అక్షరాలు ఒక యూనిట్. అంటే, ఒక పాదం అనుకోండి. (గురువులూ లఘువులూ అన్న తూనికలూ కొలతలూ లేవు)
- పాదంలో చివరి మాట అసంపూర్ణంగా ఉండటానికి వీల్లేదు. ఐతే పాదం ఒక పూర్తి వాక్యం కానక్కర్లేదు
- రెండు పాదాలు ఒక పద్యం.
- పాదంలో యతినియమం ఏమీ లేదు.
- పద్యంలో ప్రాసనియమం కూడా ఏమీ లేదు.
- ఒక్కో పంక్తిలో (లైనులో) ఒకటి (సగం పద్యాన్ని) లేదా రెండు పాదాలను (అంటే పూర్తి పద్యాన్ని) వ్రాయాలి.
- తోరణంలా ఎన్ని పద్యాలైనా అలా అలా వ్రాసుకుంటూ పోవచ్చును.
- సుబ్బరంగా వ్యావహారికభాషలో వ్రాయవచ్చును.
ఇంతే నండి, ఇవన్నీ తేలిక నియమాలే అని ఒప్పుకుంటారు కదా. యతిలేదు ప్రాసలేదు వ్యావహారికంలో సుబ్బరంగా వ్రాసుకోవచ్చును. ఎంతపొడుగ్గా ఐనా వ్రాసుకోవచ్చును. ఇంకేం కావాలి మనకి?
ఒక సందేహం రావచ్చును. ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ రెండేసి అష్టాక్షరుల జంటలు వ్రాయాలి కాని బేసిగా వ్రాయకూడదూ అని ఒక పధ్ధతి అనుకున్నాక హాయిగా షోడశి (పదహారు) అనుకోవచ్చుగా పేరూ అని. నిజమే. కాని ఒక కారణంగా అష్టాదశి అనే అన్నాను. ఎందుకంటే ఏ అష్టాదశికి అదే కొన్ని మాటల సమాహారంగా ఉండాలే కాని ఒక ఎనిమిది అక్షరాల సముదాయం లోంచి చివరి మాటను తరువాతి అష్టాక్షరిలో కొనసాగించటానికి వీలు లేదూ అను కూడా అనుకుంటున్నాం కాబట్టి.
ఇకపోతే లయ పాటించాలా? లేదా అంత్యప్రాసలు పాటించాలా? వంటి ప్రశ్నలకు అన్నింటికీ ఒకటే జవాబు. మీ ఓపిక మేరకు ఎలాగన్నా చేసుకోవచ్చును.
అలాగే, గ్రాంథికంలో వ్రాయకూడదా? యతి ప్రాసలు పెట్టకూడదా వంటివి. అంతా మీ యిష్టం. ఏదైనా ఒక పద్దతిగా తోచినట్లుగా వ్రాయవచ్చును. అంతే.
కొసమెరుపు. సంస్కృతంలోని అనుష్టుప్పు ఛందస్సు తెలుగు అష్టాక్షరిలో అంతర్భాగమే. మనం అనుష్టుప్పుకు ఉన్న అదనపు నియమాలు తొలగంచామన్నమాట.
చిన ఉదాహరణ ఐనా వ్రాయకుండా ఈ అష్టాక్షరిని పరిచయం చేయటం బాగుండదు కదా.
శ్రీగణనాయక నీకు చేతులెత్తి మొక్కేనయ్యా
నా కండదండవు నువ్వే నన్ను దయ చూడవయ్యా
ఓ అమ్మల కన్న అమ్మా అమ్మ వంటే నువ్వే నమ్మా
అమ్మా దుర్గమ్మ తల్లీ అరసి రక్షించ వమ్మా
ఓం ప్రథమం అష్టాక్షరులు ఇష్టదేవతా స్తుతితో ఉండాలని అలాగు సంకల్పం చేసి వ్రాసినవి.
చదువరులు కూడా ఈ అష్టాక్షరులు వ్రాయటానికి ప్రయత్నించ వలసిందిగా నా చిన్న సూచన.
