అందరూ దేవుడంటే

అందరూ దేవుడంటే అవు ననుకొందురు
కొందరు కాదంటే కొంత సంశయింతురు
   నరులకు నీపైన నమ్మక మిట్లుండును
   పరమాత్మ కలిని జనుల బ్రతుకు లిట్లుండును

రాముడే దేవుడని ప్రేమించు వారుందురు
రాము డెవ్వడని పల్కు రాలుగాయి లుందురు
రాముడా ఇట కలిమాయామోహితు లందున
యేమియు నిదమిత్థముగ నెఱుగలేరు జనులు

నీ నామము విడువని నిష్టగల వారుందురు
నీ నామ మెఱుగని నిర్భాగ్యులుందురు
నీ నామమహిమ నెఱిగి నిలచిన ధన్యులకు
నీ నిజధామమును నిశ్చయముగ పొందుదురు

నమ్మితే కలవని నమ్మకుంటే లేవని
నమ్మకముగ వాదించు నరులమధ్య నిలచి
యుమ్మలికము లెన్నెన్నో యోర్చుచు నిన్నే
నమ్ముకొన్న కలుగు పో నారాయణ మోక్షము

దేవుడ వని నిన్ను

దేవుడ వని నిన్ను తెలియ లేనైతి
జీవుడనగు నేను నా చిత్తమందున

భావించవచ్చునా పామరుడగు నాకు
భావనాతీతుడ పరమాత్ముడ
భూవలయమున నరులు పొందెడు తెలివిడి
నీ విధానము తెలియ నేర్పించు నంతదా

అవధారు శ్రీరామ యవనిజారమణ
దివిజారికులనాశ దీనబాంధవ
భవరోగగ్రస్థుడనై పడియున్న నాకు
చవిగానిదాయె నీ సచ్చరిత్రమక్కట

రామనామము నందు రక్తి నా నాలుక
కేమాత్రము లేక హీనుడనైతి
నేమయ్య యికనైన నిప్పించవయ్య నీ
నామదీక్ష కృపాళో నా కిప్పటికైన

అన్నులమిన్న సీత

అన్నులమిన్న సీత యమరగ సరసన
వెన్నెలలో రాముడు విహరించినాడు

మొన్నమొన్నటిదాక మొనసి యయోధ్యలో
నున్నవాడై హాయి నువిదను గూడి
నన్ని భోగంబుల నలవోక గైకొనుచు
యెన్నో పూదోటల వెన్నలల గొన్నాడు

ఇదిగో పినతల్లి కోర్కె యింతపని చేయగ
ముదమున నడివిలో ముదితను గూడి
సదమలహృదయుడై సౌమిత్రి రక్షలో
సదా వెన్నెలల భోగచతురుడై యున్నాడు

అన్నన్నా ఆ రావణాసురుని పుణ్యాన
వెన్నెలలే వేడైతే విలపించిన వాడు
కన్నెఱ్ఱజేసి వాని కడతేర్చి యిదిగిదిగో
పన్నుగ మబ్బువిడిన వెన్నెలఱేని వలె

విల్లెత్తి నిలచినాడు

విల్లెత్తి నిలచినాడు వీరాధివీరు డనగ
నల్లనయ్య ఇదె నయనానందముగ

కనుగొని తల్లులు కమలాయతాక్షుని
మునుకొని పొగడ ముదమున
తనరార తన దీర్ఘతరభాహువుల ఠీవి
ఇనకుల తిలకుడై యిదిగో రాముడు

పైకొని పదునాల్గువేలమంది రాగా
రాకాసు లందరిని రణమున
నేక ముహూర్తమున నిలనుండి వెడలించి
చీకాకు నడగించి చెన్నొంది రాముడు

సురలకునైన తేరిచూడరాని రావణుని
పరదారామోహ పతితుని
శరధారావర్షశమితతేజుని చేసి
పరిమార్చె ధర్మతత్పరుడైన రాముడు

ఎంచ బోతె కంతలే మంచ మంతట

ఎంచ బోతె కంతలే మంచ మంతట మా తప్పు
లెంచు నంత శ్రమయు నీ కెందుకు లేవయ్య

పెద్ద లెంత మంచిమంచి సుద్దులే చెప్పినా
వద్దని పెడదారులు పట్టు వారము
ముద్దుగా నేర్పించిన విద్దెల సారములు
మొద్దు బుఱ్ఱల కేమొ మోయరాని వాయె

చిలుకకు నేర్పినట్లు శ్రీరామనామము
తలిదండ్రులు నేర్పినా పలుకమాయె
గులకరాళ్ళు సొమ్ములను గురువుల పలుకులు
దులుపుకుపోయి నేడు దుఃఖించెద మాయె

తప్పుడు మాటలతో తప్పుడు చేతలతో
తప్పుడు దారులలో తడుబడు వారము
తప్పుడు బ్రతుకులని తలచి యెంతేడ్చినా
యిప్పుడేమి లాభము నీ వెటులో రక్షించుము

కలిగినవేవో కలిగినవి

కలిగిన వేవో కలిగినవి యవి హరికృప వలన కలిగినవి
కలుగని వానికి ఘనవిచారము కలుగక పోవుట మంచిది

ఇది హితము వీని కని యెంచి హరి ఇచ్చు నది
ముదమార గొనుటయే ముఖ్య మటుల కాక
ఇది వీని యున్నతికి హితవు గాదని హరి
మది నెంచి యీయనివి మరచిపోవలయును

అట బొమ్మల నడుగ నమ్మ చేతికి యిచ్చు కత్తి
పీట నడుగ నీకు పిలచి చేతి కీయదు
గాటముగ జీవునకు కలుగు నట్టి కోర్కుల
చేటు మేళ్ళెరిగి హరి చిత్తగించి తీర్చును

ఇల మీదను జీవుడు మెలగ వలయు విధమును
తెలియ జెప్ప లేదే  దేవుడే రాముడై
పలుమాట లేమిటికి భగవంతు డిచ్చునది
తలప మీ కెన్నటికి తగినదై యుండునది

దయగల దేవుడా

దయగల దేవుడా దండప్రణామాలు
జయము నీకగు గాక సర్వేశ్వరా

దుష్ఠులు చెలరేగి దురితము మితిమీరి
శిష్టుల బ్రతుకులు చెడునపుడు
కష్టాలు సురలకు కలిగినచో ధర్మ
భ్రష్టుల నడచగ వచ్చు మహాత్మా

పుట్టించునది నీవు పోషించునది నీవు
తుట్టతుదకు నెట్టి దుర్మతిని
పట్టు విడువక మంచిపధ్ధతికి తెచ్చి
యెట్టన బ్రోచు గోవింద మహాత్మా

ఇనకులమున బుట్టి యిది ధర్మమని చెప్పి
మనుజుల కాదర్శమును చూపి
తనుబంధములు విప్పు తారకమంత్రము
ననువుగ మాకిచ్చి నట్టి మహాత్మా

కలలోన నీరూపు కనుగొని

కలలోన నీరూపు కనుగొని నెలదాటె
నలిగితివా యేమి ఆలసించేవు

వచ్చి నీవు నన్ను పరికించి చిరునవ్వు
ముచ్చటగా విసరి పోరాదా
హెచ్చిన భక్తితో నిచట నేనున్నానే
నిచ్చలు నీపైన పిచ్చితో నున్నానే

కరుణామృతవృష్టి కాస్తంత చిలికించి
మురిపించితే యేమి పోయేను
నిరుపమ భక్తితో నిలచి నేనున్నానే
తరళాక్ష కలనైన మరువ కున్నానే

ఇనకులతిలక నీ విపుడైన విచ్చేసి
కనికరించి ప్రోవగారాదా
వినవయ్య రామయ్య వేరెవరి నెన్ననే
దినములు లెక్కించు కొనుచు నున్నానే

చిత్తగించ వలెను మనవి

చిత్తగించ వలెను మనవి శ్రీరామ నే
నుత్త మాటల ప్రోవు నోహో శ్రీరామ

పట్టరాని కోపమొకటి పైన వేదాంత మొకటి
చెట్టలాడు బుధ్ధియొకటి యట్టులుండగ
మెట్టవేదాంతమును జెప్ప మేటినైతిని నా
యుట్టుట్టి మాటలకు ఫలిత ముట్టిదే కాదా

పలుకుపలుకు వినయనటన చిలుకుచుండును
విలువనిచ్చి పలికినటుల పెద్దలెంచగ
చిలుకపలుకుల నట్లు చాల చెప్పనేర్చితి నా
పలుకులాడితనము నాకే  ఫలిత మిచ్చేను

నేను భక్తుడ ననుచు తలచి నీకునై యిట్లు
పూని పలుకు కీర్తనలును లోన డొల్లలా
జ్ఞానహీనుడనయ్యు నేమో చాల చెప్పుదు
దానికే తప్పెంచకయ్య దశరధాత్మజా

తనవారి గొప్పలు తాను చెప్పును

తనవారి గొప్పలు తాను చెప్పును కాని
మునుకొని పొగడడు ముఖ్యుని గొప్ప

తనవారి ధనములు తనవారి మదములు
తనవారు చేసిన దానములు
తనకింత గొప్పని తరచుగ పొగడును
తనవాడు హరియని తలపడయా

తనవారి భోగాలు తనవారి త్యాగాలు
తనవారి కీర్తుల తళతళలు
తనకేమి యొరిగించు తానంత పొగడును
తనహరి యనురాగమును చెప్పడే

తనవారి గొప్పలు తనకేమి పరమిచ్చు
తనకెప్పుడు భవతారకుడగుచు
తనహృత్కుహరాన తనరారు రాముని
కొనియాడవలె నని కొంచెమెంచడే

కుప్పలుతిప్పలు తప్పులు

కుప్పలుతిప్పలు తప్పులాయెర కోదండరామ ఆ
తప్పులు చేయక తప్పనిదాయెర దశరథరామ

మాయను మునిగిన మానవమాత్రుడ మన్నింపుము రామ యీ
మాయను దాట నశక్తుడనయ్యా మన్నింపుము రామ
నీ యనుంగు సుతునిగ నన్నెం చి నేడైనను రామ నీ
చేయందించి కావవె నన్ను సీతాపతి రామ

ఈ సంసారము దాటజాలరా యీశ్వర శ్రీరామ ఈ
దోసం బిది నా జీవలక్షణము దుర్వార్యము రామ
దాసుని తప్పులు దండముతో సరి దయచూడుము రామ మా
యా సంసారవిమోహము నణచు మంగజగురు రామా

నీరేజాసనవినుత రామ నిరుపమగుణధామ
పారావారబంధన రామ పావనశుభనామ
కారుణ్యాలయ కామిఫలద కలుషాంతక రామ
దారుణసంసారార్ణవమగ్నుడ దరిజేర్చుము రామ

ఇతడే కాదా యేడుగడ

ఇతడే కాదా యేడుగడ సన్ని
హితుడగు సీతాపతి యెల్లెడల

తగిన యింటిని నీకు తానే చూపించేను
తగువిధి రక్షించు తల్లి గర్భమున
జగమున నీవుండదగు రీతి సూచించు
జగదీశుడు కడు చల్లని మనసుతో

తప్పుదారి ద్రొక్కు వేళ తా నంతరంగాన
నొప్పుగ నిలచి హిత ముపదేశించును
తిప్పలు పడువేళ దిక్కుతోచని వేళ
చప్పున తనచేయి చాచి రక్షించేను

తొల్లిటిచోటు చేర తొందరించగ మనసు
నల్లనయ్య నీవంక నడచివచ్చేను
చల్లగ రామతారక సన్మంత్రమే యిచ్చి
అల్లన స్వస్వరూప మందించేను

అన్నిట నీకు సాటి

అన్నిట నీకు సాటి యనుచు మా సీతమ్మ
నెన్నిక సేయరే యింద్రాదులు ఋషులు

తల్లి గొప్ప దండ్రి దనగ తండ్రి గొప్ప తల్లిది
అల్లిదండ్రుల గొప్పదనము లవి
యెల్లరి బిడ్డల గొప్ప లేవేళ లోకమందు
చల్లని వారు మీరు తల్లిదండ్రులు మాకు

ఛాయేవానుగతా యని జనకుడాడిన మాట
మాయమ్మ సత్యముగ మలచినది
వేయేల నీవలె పితృవాక్యపాలనమున
మాయమ్మ సీతమ్మ మరినీకు సాటి రామ

మాయ గొని నీ వొక్క మనుజరూపము దాల్చ
మాయయే వచ్చె సీతామాతగను
మీ యిరువురి యందు మిక్కిలి భక్తులము
మాయందు దయగల మా పితరులు మీరు

కర్మవిగ్రహుడ నేను

కర్మవిగ్రహుడ నేను కటకట పడుచుండ
ధర్మవిగ్రహుడ కొంత దయచూప రాదా

చేయగ రాని వెల్ల చేయుచు నమ్మకచెల్ల
హేయమైన తనువు లెత్తి యేడ్చుట లెల్ల
మాయచేత నైతే నది మణుగుట మరి కల్ల
చేయి నీ వందించి చేరదీయక

నీ నామ కీర్తనవేళ నిలువరించ కలి గాడు
లేనిపోని యాశల మది లీనమాయె చూడు
ఈ నరుని జన్మ మెల్ల నిట్లు చెడెను చూడు
నేనేమి చేసేది నీ దయరాక

రాముడా నీకన్న నిక రక్షకుడు లేడని
నీ మీదను భారమును నిలిపి యున్నానని
స్వామి నీవిది యంతయు చక్కగ నెఱుగుదువని
యేమేమో తలచితి నింత పరాకా

ఎట్టి వాని నైన మాయ

ఎట్టి వాని నైన మాయ పట్టక మానేనా
పట్టినదా గర్వించిన తల కొట్టక మానేనా

గర్వింతురు కులము వలన గర్వింతురు బలము వలన
గర్వింతురు వయసున తనుకాంతి చేత ననగ
గర్వింతురు ధనము వలన గర్వింతురు ప్రభుత వలన
గర్వించె నివియె కాక కలిగి బ్రహ్మ వరము వాడు

చదివినట్టి చదువు లకట సమయజ్ఞుని చేయలేదు
కదిలి వచ్చి మాయ వాని కమ్మినట్టి వేళ
విదులు చెప్పు పలుకు లతని వీనుల చొరబారలేదు
మదమణచ రాముడు వచ్చి యెదుట నిలిచినట్టి వేళ

ఎట్టి వారి నైనను పడ గొట్టు నట్టి కాల మొకటి
తుట్టతుదకు వచ్చు ననుచు తోచక రేగి
యిట్టిట్టి వన రానట్టి చెట్టపనులు చేసిచేసి
కొట్టబడినాడు రాముని కోలలచే నిదె చూడరె

దొంగెత్తు వేసి వాడు

దొంగెత్తు వేసి వాడు తొయ్యలి గొనిపోవ
వెంగలియాయె నని విబుధులు నవ్విరి

కోరికోరి మృత్యువును గొప్పగా చెఱబట్టి
పారిపోవుచున్నాడు పాపాత్ముడు
వీరుడనని నిత్యము విఱ్ఱవీగు వీనికిదె
తీరిపోయె నూకలని తెలిసె నేడనుచు

దశదిశలు గెలిచి చాల దర్పించియున్నాడు
దశముఖుడు నేడు కదా దొరకినాడు
దశరథుని కోడలిని తానిదే చెఱబట్టి
వశుడాయె సమవర్తి పాశమునకు నేడని

మాయచేసినా నని మదమత్తు డెంచేను
మాయలోన బడినాడని మన కెఱుక
ఈ యయోగ్యుని విష్ణు మాయపట్టిన దిదే
వేయేల నిక పీడ విరుగ డాయెనని

నారాయణుండ వని నలువ

నారాయణుండ వని నలువ పలికి నంతట
శ్రీరాముని యోగమాయ శీఘ్రమే విడచినది

విడివడి నిజయోగమాయ వీరరాఘవున కపుడు
వడివడి ఘనశంఖచక్రపద్మశూలాదులును
నిడుదకరవాలముతో నిర్మలదరహాసముతో
నొడయు నెదుట నిలచి మ్రొక్కి నుడివె నాజ్ఞ యేమని

నీయాజ్ఞ మేరకే నీకు మానుషము గూర్చి
యీ యుధ్ధపర్యంతము నీయందే నిలచితిని
ఈ యిరువది కరముల వా డీల్గె నిక విడచితిని
పోయి వచ్చెదను నేను నీయాజ్ఞ యేమనె

నీసత్యము నీనామము నీశీలము నీచరితము
దాసజనపోషకమై ధరను సుస్థిర మగును
వాసవాదిసకలదేవవంద్యపాద రామ
నీ సోదరి యోగమాయ నిలచె నీయజ్ఞ కనె

ఈ నే ననుమాట నేనాడు విడతువో

ఈ నే ననుమాట నేనాడు విడతువో
ఆ నాడే ముక్తి కాని యందాక గలదె

నేనుంటి నిల నుంటి నే నొనరించిన
మానిత పుణ్యఫల మగు నీ జన్మ
నేను కర్మఫలభోగనిష్ఠుడ నైయుంటి
నా నిజభావమిది నానెంచే

యుగము లెన్నో కలవు యుగములన్నిట
జగమున నేనుంటి చక్కగా ననెడు
భగవంతుడిదె నన్నిటు  జేసె ననెడు
తగ నిది నానిజ తత్త్వం బనెడు

తన్ను దానెఱుగక నెన్ని యెఱిగిన గాని
చిన్నమెత్తు లాభమైన చేకూరేనా
పన్నుగ శ్రీరామపాదాబ్జముల బట్టి
తిన్నగా నజ్ఞాన తిమిరంబు వెడలి

ఏనాటికి నిన్ను గాక నెన్న నొకనిని

ఏనాటికి నిన్ను గాక నెన్న నొకనిని
నానాటికి పెరిగెడునది నా భక్తి కనుక

మానక నీ గుణనామమహి మానుకీర్తనమున
నేనెప్పుడు నుండనే నీ వెఱుగగ
జ్ఞానము నీ విచ్చినదై సర్వాత్మనా నేను
పూనికాడనై నిన్ను పొగడుచుండు టరిదియే

ఎన్నుకొంటి నేనాడో నిన్ను నా దేవునిగా
తిన్నగా నీయందే దృష్టి నిలిపితి
మన్నించు నీవుండ మరి యితరుల పనియేమి
నిన్ను నే నడుగున దేమున్న దొక్క ముక్తి కాక

నీవే సర్వస్వమని నిన్ను నమ్మి యుండు వారు
నీ వారై యుందురని నే నెఱుగుదును
నీవు భక్తపోషకుడవు నీవు జగద్రక్షకుడవు
నీ వాడ నైన నన్ను బ్రోవుము శ్రీరామచంద్ర

'కలలో నీలిమ కని' పాటకు వివరణ

ఈ కలలో నీలిమ కని అన్న మాటను గూర్చిన సమగ్ర వ్యాసం కలలో నీలిమ కని .... వేణువు విని! మనకు వేణువు బ్లాగులో లబిస్తున్నది.  తప్పక చదవండి. అన్నట్లు ఈ పాటను వ్రాసినది ఎస్.వి. భుజంగ రాయ శర్మ గారు.

ఈ పాట వినవలసిన పాటల్లో ఒకటి. దీని ఆడియో లింక్ ఆ వ్యాసంలో కూడా లభిస్తున్నది.

ఒకటపా డియర్ లార్డ్ కృష్ణా! నీ బర్త్ డే కి …. అనే దానిలో ఒక వ్యాఖ్య కనిపించింది.

Chiranjeevi Y	YVR's అం'తరంగం' పై వ్యాఖ్యలు
"చిన్నప్పుడు రేడియోలో నాకు బాగా నచ్చిన పాట అది. 2 సం.. క్రితం దాన్ని వెతికి పట్టుకోని దాచుకున్నాను. ఇప్పటికి కూడా నాకు దాన్లో ఒక్క ముక్కకి కూడా అర్ధం తెలియదు .

ఈ వ్యాఖ్యను చూసాకనే ఆ బ్లాగు తెరచి ఈ పాటను గమనించటమూ వినటమూ జరిగింది. ఇంంతవరకూ ఈ పాటను ఎన్నడూ విననే లేదు!

ఈపాట సాహిత్యాన్ని వేణువు బ్లాగునుండి తీసుకొని క్రింద చూపుతున్నాను. (గమనిక: పాటపాడేటప్పుడు అక్కడక్కడా పల్లవి వగైరాలు పునరావృత్తం అవుతాయి. ఇక్కడ సాహిత్యం మాత్ర్రమే వ్రాస్తున్నాను.)

కలలో నీలిమ కని, నీలిమలో
కమల పత్ర చారిమ గని
కమల పత్ర చారిమలో
సౌహృద మృదు రక్తిమ కని

అగరు ధూప లతిక వోలె అవశమయ్యేనే మనసు
ఎగసిపోయేనే  మనసు - ఎంత వెఱ్ఱిదే

కలలో మువ్వలు విని , మువ్వలలో
సిరి సిరి చిరు నవ్వులు విని
సిరి సిరి నవ్వులలో
మూగ వలపు సవ్వడి విని

అగరు ధూప లతిక వోలె అవశమయ్యేనే మనసు
ఎగసిపోయేనే  మనసు - ఎంత వెఱ్ఱిదే

కలలో వేణువు విని, వేణువులో
విరహ మధుర వేదన విని
విరహ మధుర వేదనలో
ప్రణయ తత్వ వేదము విని

అగరు ధూప లతిక వోలె అవశమయ్యేనే మనసు
ఎగసిపోయేనే  మనసు - ఎంత వెఱ్ఱిదే

ఇంక చిరంజీవి గారు అన్నట్లుగా ఈ పాట అర్థం కాని వారి కోసం కొంచెం వ్యాఖ్యానించటం అవసరమే.

ఈ పాటలో  చెప్పుకోవలసిన విశేషం శ్రవణసుభగత్వం. అంటే చెవికి ఇంపుగా ఉండటం. ఈ లక్షణం ఎలా వస్తున్నదీ అంటే దానికి ఒక కారణం పల్లవిలో నీలిమ, చారిమ, రక్తిమ అనే ఒకే రకంగా ముగిసే పదాలూ అలాగే చరణాల్లో మువ్వలు, నవ్వులు, సవ్వడి, వేదన వేదన  వంటి ప్రాసపదాల వలన. ఐతే అంతకన్నా ముఖ్యకారణం ఈ పాటలో విస్తృతంగా కనిపించే ముక్తపదగ్రస్తాలంకారం వలన. అంటే ఒకపదాన్ని వెంటవెంటనే వాడటం అనే చమత్కార ప్రక్రియ వలన.

కలలో ఒక నీలిమ కని అని మొదలవుతుంది పాట. నిజానికి కలలో ఒక నీలిమ కని అని ఉంటే మరింత బాగుండేదని నా అభిప్రాయం. నీలిమ అంటే నలుపురంగు. కలలో ఒక నలుపురంగు కనబడింది అంటే అంత గొప్ప మాటగా అనిపించదు గబుక్కున. నీలిమ అంటే నల్లదనం అన్నది వాస్తవమే కాని ఇక్కడ సూచించేది ఏమిటంటే ఒక నల్లటి వస్తువు అని. వస్తువేమిటయ్యా వస్తువూ? కలలో ఒక నల్లపిల్లాడు కనిపించాడూ అని అర్థం తీసుకోవాలి. ఎవడి నీలివర్ణం ఒకవిశేషమో అతడు కనిపించాడూ అని చెప్పటమే నీలిమ కని అని చెప్పటంలో ఉద్దేశం. నీలాకాశం అటే మబ్బుపట్టిన ఆకాశం - అది చూడగానే కృష్ణుడు మనస్సుకు స్ఫురించటం అనేది ప్రసిధ్ధంగా అనేకానేక పాటల్లో కనిపిస్తూనే ఉంటుంది కదా.  ఐతే, ఈ పాటలో చెప్పిన విధం ఏమిటంటే కలలో ఒక నల్లని వాడు కనిపించాడు అని చెప్పి, మనల్ని అతడు కృష్ణుడే అని  గ్రహించమనటం జరుగుతోంది. ఏమిటయ్యా అందుకు ఋజువూ అంటే, కాస్త ఆగండి. మరికొంచెం అర్థవివేచన చేసాక పునరాలోచన చేస్తే అంతా స్పష్టం అవుతుంది కదా.

ఆ నీలిమలోకమల పత్ర చారిమ గని అని నీలిమను స్మరించటం వెంబడే చెబుతుందీ పాట. కమలపత్రం అంటే ఏమిటీ అన్నది మొదట తెలుసుకోవాలి. కమలం అంటే తామరపువ్వు, పత్రం అంటే ఆకు కాబట్టి కమలపత్రం అంటే తామరాకు అను చెప్పుకున్నామా కుదరనే కుదరదు అన్వయం. పత్రం అంటే పువురేకు కూడా. కమలపత్రం అంటే తామరపూవు రేకు.

అయోద్యాకాండలోని ఈ శ్లోకం చూడండి

స మామనాథాం విధవాం నాద్య జానాతి ధార్మికః.
రామః కమలపత్రాక్ష: జీవన్నాశమితో గతః. (2.66.8)

అలాగే

రామః కమలపత్రాక్ష:,సర్వ సత్వమనోహరః!
రూప దాక్షిణ్య సంపన్నః,ప్రసూతే జనకాత్మజే!!

అలాగే

రామః కమలపత్రాక్ష. సర్వసత్వ మనోఠథః  అని హనుమంతుడు రాముని వర్ణిస్తాడు.

భగవద్గీతల్లో పదునొకండవ అధ్యాయంలో అర్జునుడు చెప్పిన శ్లోకం

భవాప్యయౌ హి భూతానాం శ్రుతౌ విస్తరశో మయా
త్వత్తః కమలపత్రాక్ష మహాత్మ్యమపి చావ్యయమ్

ఇందులో అర్జునుడు కృష్ణుణ్ణి కమలపత్రాక్షుడని అంటాడు.

అందుచేత కమలపత్రచారిమ అన్న మాటలో, చారిమ అన్న సౌందర్యసూచకపదానికి అధారం ఐన కమలపత్రం ఏమిటీ అంటే అది ఒక తామరపూవు రేకుతో పోల్చబడిన సౌందర్యం అని గ్రహించాలి.

మనం చూసాం కదా, ప్రసిధ్ధంగా కమలపత్రాక్ష అని విష్ణువునీ ఆయన అవతారాలైన రామ, కృష్ణులనీ సంబోధిస్తున్నారని?

అందుచేత కమలపత్రచారిమ అంటూ తామరపూరేకువంటి ఒక ఆందం కనిపించిందంటూన్నారే అది ఆ నల్లని స్వరూపంలోని కన్నుల సౌందర్యమా? మరొకటా?

మరింత పరిశీలనగా చూదాం మరి.

కమలపత్రచారిమలో కనిపించినది సౌహృద మృదు రక్తిమ అట. ఏమిటండీ ఈ సౌహృద మృదు రక్తిమ అన్నది?

సౌహృదం అంటే సుహృద్భావం అనగా స్నేహం.  మృదు శబ్దం కూడా తెలిసినదే - మెత్తనిది అని అర్థంలో. ఇక రక్తిమ అంటే ఏమిటి? ఆ మాటకు మూలం రక్త శబ్దం! రక్తం ఎఱ్ఱగా ఉంటుంది కదా. అందుచేత రక్తిమ అంటే రక్తవర్ణం - ఇంగ్లీషు వాడు బ్లడ్ రెడ్ అంటాడే ఆ రంగు అన్నమాట. ఈ సౌహృద మృదు రక్తిమ అన్న పదగుంభనంలో అన్ని మాటలకూ విడిగా అర్థాలు చూసాం కదా. ఇప్పుడు సమాహారంగా ఈ సౌహృద మృదు రక్తిమ అంటే ఏమన్న మాటా?
 మొట్ట మొదట మధ్యలో ఉన్న మృదు శబ్దం రక్తిమ పైననా సౌహృదం పైననా అన్వయించేదీ అన్నది నిర్థారించుకోవాలి.  మెత్తని ఎఱుపు అన్నది అసందర్భం కాబట్టి చచ్చినట్లు ఆ మృదుశబ్దం కాస్తా సౌహృదం పైననే ప్రయత్నించాలి. మెత్తని స్నేహం అన్నదేదో కొంచెం బాగానే ఉన్నట్లుంది. కొందరి దృష్టిలో కొంచెం కవిత్వపుపైత్యం అనిపించినా సరే. ఎంతో అభిమానంతో కూడిన స్నేహం అని చెప్పుకుంటే బాగానే ఉంటుంది మొత్తానికి. ఇప్పుడు ఆపైన రక్తిమ అన్నది ఎలారుద్దేదీ చూడాలి. అభిమానమో స్నేహమో దేనికైనాను ఎలా రంగుపులిమేదీ? అది ఎంత అందమైన ఎరుపు ఐతే మాత్రమున్నూ?

కొంచెం క్లిష్టమైన వ్యవహారంగా అనిపిస్తోంది కదూ? అక్షరాలా క్లిష్టమైన సంగతేను.

ముందు మనం రక్తిమకు ఎక్కడైనా మానవదేహంలో అన్వయం దొరుకుతుందేమో చూదాం.  అందంగా ఎఱ్ఱగా ఉన్నాయీ అని సాధారణంగా మన కవులు తెగ వర్ణించేవి ఏమిటబ్బా అంటే సులభంగానే పోల్చుకోవచ్చును.
అమ్మాయిలకైతే బింబాధరి అని ఒక పర్యాయపదం కూడా ఉంది చూడండి. ఇక్కడ బింబం అంటే దొండపండు. దొండపండు ఎంతో ఎఱ్ఱగా ఉంటుంది కదా అని అమ్మాయిల పెదవులకు దానితో పోలిక అన్నమాట. ఇంకా చిగురుటాకుల్లాగా మృదువుగా ఎఱ్ఱగా ఉంటాయి అరచేతులూ అరికాళ్ళూ అని కూడా అమ్మాయిల పరంగా మనకి వర్ణనల్లో కనబడటం మామూలే.

ఎంతలేదన్నా విష్ణుమూర్తినీ - కృష్ణస్తు భగవాన్ స్వయమ్ - అని చెప్పటం ప్రసిధ్ధం కాబట్టి కలేసి కృష్ణుడినీ కూడా అమ్మాయిలకి చెప్పినట్లే అరవిందాక్షుడనీ గట్రా వర్ణించటం మామూలే. కావాలంటే చూడండి లీలాశుకుడు ఎలా బాలకృష్ణుణ్ణి వర్ణించాడో

కరారవిందేన పదారవిందం
ముఖారవిందే వినివేశయం తం
వటస్య పత్రస్య పుటే శయానాం
బాలాం ముకుందం మనసా స్మరామి

ఇన్ని అరవిందాలున్నాయే ఈ శ్లోకంలో, అసలు అరవిందం అంటే ఏమిటో తెలుసునా? తామరపువ్వు. విశేషంగా ఎఱ్ఱతామర పువ్వు అన్న అర్థం ఉంది ముఖ్యంగా.

అమ్మయ్య. పట్టు దొరికింది కదా?

ఇప్పుడు సౌహృద మృదు రక్తిమలోని రక్తిమ అన్నది ఎఱ్ఱతామరలోని ఎఱుపున్నూ, ఆఎఱుపు రంగు ఉన్నది సౌహృదం చిందే మృదువైన పెదవులున్నూ అనుకుంటే అంతా చక్కగా అహ్లాదకరంగా అన్వయం సిధ్ధిస్తున్నది. అదీ సంగతి.

ఇప్పుడు పాట పల్లవిని ఒకసారి మరలా చూదాం.

కలలో నీలిమ కని, నీలిమలో
కమల పత్ర చారిమ గని
కమల పత్ర చారిమలో
సౌహృద మృదు రక్తిమ కని

కలలో ఒక నల్లని స్వరూపం (అంటే నల్లనయ్య రూపం అన్నమాట) కనిపించింది. అది ఆట్టే స్పష్టంగా లేదింకా. క్రమంగా అందులో ఒక కమలపత్ర చారిమ కనిపించింది పరిశీలనగా చూస్తేను. ఆ కమలపత్రచారిమ అంటే అందమైన తామరరేకులవంటి కన్నుల సొగసు అన్నమాట. ఆ కమలపత్రచారిమలో అంటే అందమైన తామరకన్నులున్న రూపంలో అన్నట్లుగా అన్వయం చెప్పుకోవాలి - అందులో ఒక సౌహృద మృదు రక్తిమ కనిపించిందట. అంటే స్నేహపూర్వకమైన (చిరునవ్వుకల) మృదువైన అందమైన ఎఱ్ఱని పెదవులు కనిపించాయట. అంటే నల్లనయ్య స్వరూపం స్థూలంగానూ క్రమశః అందులో ఆయన అందమైన కన్నులూ పెదవులూ కనిపించాయంటున్నారు. ఇక్కడ అందచందాల ప్రసక్తి ఎందుకూ అంటే చూడండి కళ్ళు మనపట్ల ప్రసన్నంగా ఉంటేనే కదా అవి అందంగా కనిపించేదీ? అలాగే చిరునవ్వులు చిందే పెదవులే కదా అందంగా కనిపించేదీ? ఇక్కడ అంతర్లీనభావం ఏమిటంటే ఆ నల్లనయ్య మోము ఎంతో ప్రసన్నంగా ఉన్నదీ అని చెప్పటం.

ఇక్కడ మరొక రెండు మాటలు చెప్పుకోవలసి ఉంది. కమలపత్రచారిమ అన్నప్పుడు ఆ కమలపుటాలుగా కనిపించినవి పాదాలో అరచేతులో లేదా  ముఖమో అనుకోవచ్చును కదా అన్నది ఎందుకు పరిశీలించలేదూ అని ఎవరైనా అనవచ్చును.  సౌహృద అనే పదం కూడా అన్వయం కావలసి ఉన్నది కాబట్టి కేవలం కన్నులను మాత్రమే తీసుకొనటం జరిగింది కమలపత్రచారిమ కొరకు అని సమాధానం. కమలపు రేకులతో పోల్చటానికి కన్నులకున్న సౌలభ్యం ఇక్కడ మరింత బాగున్నది కాబట్టి అనీ మనం గ్రహించాలి.

ఈ స్వప్నదృశ్యానికి మనస్సు ఎలా స్పందించిందీ అంటే

అగరు ధూప లతిక వోలె అవశమయ్యేనే మనసు
ఎగసిపోయేనే  మనసు - ఎంత వెఱ్ఱిదే

అగరుదూపం అంటే అగరు వత్తి పొగ. అదిసన్నగా ఒక తీగలాగా గాలిలో పైకి కొంచెం మెలికలు తిరుగుతూ వెళ్ళటం అందరికీ అనుభూతం ఐన విషయమే కదా. లత అన్నా లతిక అన్నా ఒక తీగ అని అర్థం.  క అనేప్రత్యయం అల్పార్థాన్ని సూచిస్తున్నది కాబట్టి లతిక అంటే సన్నని తీగ అని తీసుకోవాలి. నిజమే కదా అగరువత్తి పొగ ఒక సన్నని తీగలాగా గాలిలో తేలుతూ పైకి ప్రాకుతూ పోతూ ఉంటుందీ.

ఇక్కడ అలాంటి తీగలాగా ఎగసిపోతున్నదట మనసు. ఎగసిపోవటం అంటే పైపైకి ఎగిరిపోవటం అన్నమాట. ఈ మనసు అలా ఎందుకయ్యిందీ అంటే అవశమవటం కారణం. అవశత్వం అంటే తనపై తనకు అదుపుతప్పిపోవటం - అనగా - మైమరచిపోవటం అన్నమాట. బాగుంది కదా?

మరి అలా మైమరచిపోవటం ఎటువంటిదీ అంటే అగరువత్తి ధూమపు పొగకు తనపై తనకు అదుపులేక ఎగిరిపోతూ ఉంటుందో అలాగన్నమాట. బాగుంది బాగుంది.

మరి ఆమనస్సును పట్టుకొని వెఱ్ఱిది అనటం ఎందుకూ అన్న ప్రశ్న వస్తుంది.  మరి వెఱ్ఱి అంటేనే తనపై తనకు అదుపు లేకపోవటమే కదటండీ. ఎంత పిచ్చిపట్టినట్లుగా అయ్యిందీ  అని చెప్పటం బాగున్నది కదా సార్థకంగానూ.

ఇలా అవశత్వం పొందటానికి ఆకలలో మరొక కారణం కూడా పాటలో తరువాత వచ్చే చరణాలు తెలుపుతున్నాయి.

మొదటి చరణం.

కలలో మువ్వలు విని , మువ్వలలో
సిరి సిరి చిరు నవ్వులు విని
సిరి సిరి నవ్వులలో
మూగ వలపు సవ్వడి విని

అన్నది.

కలల్లో దృశ్యమే కాదు శ్రవణం కూడా అందరికీ అనుభవమేను. ఇక్కడ ఆ శ్రవణానందమూ అనుభవం లోనికి వచ్చిందట. కలలో మువ్వల సవ్వడి వినిపించిందట. ఆ మువ్వల సవ్వడితో పాటే సిరిసిరి నవ్వులూ వినిపించాయట. ఆ నవ్వుల వెనుక ఒక మూగవలపు కూడా ధ్వనించిందట. ఇదంతా చాలా వరకూ సులభంగా అనిపిస్తోంది అర్థంచేసుకుందుకు. కాని మూగ వలపు అని ఎందుకన్నారూ?

అన్నట్లు సిరిసిరి నవ్వులూ అన్నారేమీ చిరుచిరు నవ్వులూ అనకుండా అన్న సందేహం వస్తుంది. సిరి అంటే శోభ అన్న అర్థం తీసుకొంటే ఎంతో శోభాయమానంగా ఉన్న నవ్వులు అని చెప్పుకోవచ్చును. నవ్వు శోభాయమానంగా ఉండటం అంటే ఆ నవ్వులే ఎంతో అందంగా ఉన్నాయని చెప్పట అన్నమాట.

మూగవలపు అంటే ఒకరి మనోభావాలని మరొకరితో ప్ర్రేయసీ ప్రియులు పంచుకోలేనిస్థితి. భాషతో వ్యక్తంచేసుకోలేని పరిస్థితి. దీనికి లోకవ్యవహారంగా ఐతే ఇతరుల వలన అడ్డంకులు. మరి ఇక్కడ? భాష చాలక అని అర్థం. ఏవిధంగానూ జీవుడు ఎంతప్రయత్నించినా భగవంతుడి పట్ల  తనప్రేమని పూర్ణంగా  భాషసహాయంతో వ్యక్తం చేయలేడు. భగవంతుడు వ్యక్తం చేయలేడు అనలేము కాము జీవుడు అందుకోలేడు కదా అని తెలుసుకోవాలి. అందుకే ఇక్కడ మూగవేదన అనటం. పై చరణం కూడా వ్యాఖ్యానించుకుందాం. అప్పుడు మరింత స్పష్టత వస్తుంది.

రెండవ చరణం చూదాం.

కలలో వేణువు విని, వేణువులో
విరహ మధుర వేదన విని
విరహ మధుర వేదనలో
ప్రణయ తత్వ వేదము విని


అలా శ్రవణం చేసినది ఒక వేణువు రవళి కూడా

ఆ వేణుగానంలో ధ్వనించినది ఒక మధురమైన విరహ వేదన అట.

ఆ విరయవేదన అన్నది ప్రణయతత్త్వాన్ని సూచిస్తున్నది అంటున్నారు.

అసలు విరహం అంటే ఎడబాటు. సాధారణంగా ప్రేయసీప్రియుల మధ్య కలిగిని ఎడబాటుగా చెప్పుతూ ఉంటాం. తల్లీబిడ్డలమధ్యనో అన్నాచెల్లెళ్ళ మధ్యనో కలిగిన ఎడబాటును విరహం అని చెప్పరు. అది సంప్రదాయం కాదు.

ఇక్కడ ప్రియుడు మురళీగానవినోదుడు. అంటే కృష్ణుడు.

మరి ఆ ప్రేయసి ఎవరూ అంటే జీవుడు.

భగవంతుడు ఒక్కడే పురుషుడు అని మీరా అన్నమాట ప్రసిధ్ధం. ఒకసారి ఆవిడ ఒక స్వాములవారిని చూడటానికి వెడితే ఆయన శిష్యులు అడ్డుపడి తమ గురువుగారు స్త్రీలను చూడరూ అని సెలవిచ్చారట. అప్పుడు అన్నదట మీరాబాయి. ఓహో పరమాత్ముడొక్కడే పురుషుడు అనుకుంటున్నాను ఇప్పటిదాకా.  ఇప్పుడు మీగురువుగారు అనే మరొక పురుషుడు బయలుదేరాడా అని. స్వాములవారి శిష్యులూ ఆ స్వాముల వారూ కూడా సిగ్గుపడ్డారట అని వేరే చెప్పనవరం లేదు కదా.

పరాభక్తిని గురించి 'సాతు అస్మిన్ పరమ ప్రేమరూపా' అని నారదులవారు సూత్రీకరించారు. ప్రేయసికి ప్రియునితో ఐక్యం కావటమే పరమార్థం ఐనట్లుగా జీవులు అనే స్త్రీలు భగవంతుడు అనే పురుషుడితో కలయికకు మరమప్రేమతో తపించటమే భక్తి అని దాని అర్థం.

ఈ భగవంతుడేమో దూరంగా ఉన్నాడనుకోండి. జీవుడికి విరహవేదన. అదే భక్తి. శివానందలహరిలో ఈ భక్తి అనేదానిని గురించి శంకరభగవత్పాదులు చెప్పిన శ్లోకం చూడండి

అంకోలం నిజబీజసంతతి రయస్కాంతోపలం సూచికా
స్వాధ్వీ నైజవిభుం లతా క్షితిరుహం సింధు స్సరిద్వల్లభమ్
ప్రాప్నో తీహ యథా తథా పశుపతేః పదారవింద ద్వయం
చేతోవృత్తి రుపేత్య తిష్ఠతి సదా సా భక్తి రిత్యుచ్యతే

ఈశ్లోకానికి ఇప్పుడు మనం వ్యాఖ్య చెప్పుకోవాలంటే చాలా గ్రంథం అవుతుంది కాని, ఇక్కడ అందులోని ఒక ఉపమానాన్ని మాత్రం చూద్దాం. అది 'స్వాధ్వీ నైజవిభుం' అన్నది.  పతివ్రత ఐన స్త్రీమూర్తి ఎలా తన భర్తను సర్వకాలసర్వావస్థల్లోనూ ఆశ్రయించి ఉంటుందో అలా ఉండటమే జీవుడు భగవంతుణ్ణి ఆశ్రయించుకొని ఉండటమే భక్తి అని అంటారు అని ఈశ్లోకం నిర్వచనం చెబుతోంది.

ఇప్పుడు పాటదగ్గరకు వద్దాం. చరణంలో ' వేణువులో విరహ మధుర వేదన విని'  అన్నారు కదా.

ఇక్కడ  న్యాయంగా చదువరికి ఒక సందేహం కలగాలి.  విరహం అనేది ప్రేయసికి ప్రియుడు పట్ల కలిగేది కదా అని. కాదండీ పొరబడకండి. విరహం అన్నది ప్రేయసికీ ప్రియుడికీ కూడా సమానావస్థయే. కాకపోతే అది రసాభాసం అవుతుంది. ఇంగ్లీషువాడంటాడే వన్ సైడ్ లవ్ అనగా ఏకపక్షప్రేమ అనీ అలాగు అన్నమాట.

మనం సాధారణంగా జీవుడు భగవంతుడికోసం తపనపడటం గురించే ఎక్కువగా చదువుతూ ఉంటాము. అలాగే ఆ ప్రభావంతో ఆలోచిస్తూ ఉంటాము.

ఈ పాటలో అమురళీ రవంలో విరహం ధ్వనిస్తోందని చెప్పటం ద్వారా భగవంతుడు కూడా విరహంతో ఉన్నాడని చెప్పటం కనిపిస్తోంది కదా. అది గొప్పగా ఉంది.

అవునండి. అయనకూడా ఈజీవుడు ఎప్పుడు తనను చేరుకుంటాడా అని ఎదురుచూస్తూ ఉంటాడట. జీవుడు తనవైపుకు ఒక అడుగు వేస్తే అయన ఆత్రంగా ఆ జీవుడివైపుకు పది అడుగులు వేస్తాడని చెబుతారు.

సర్వశక్తిమంతుడు కదా ఆయన జీవుణ్ణి కొంచెం జబర్ధస్తీగా తనవైపుకు నడిపించుకొన వచ్చును కదా అన్న మాట వస్తుంది సహజంగా. కాని అలా కాదు. ఆయన అలా చేయడు. అది ఆయన నియమం. ఆయన చేసిన సృష్టికి ఆయన పెటిన ఒక నియమం. జీవుడికి కర్మస్వాతంత్ర్యం ఉంది. అది ఆ ప్రభువు ఇచ్చినదే. అందుచేత అ జీవుడే తనవద్దకు ఎప్పుడు వస్తాడా అని ఎదురుచూస్తూ ఉంటాడు. అదే, ఆ ఎదురుచూపే విరహం. భగవంతుడికి భక్తుడికోసం కలిగిన విరహం అన్నమాట,

పాటలో విరహ మధుర వేదన అని ఎందుకన్నారూ అంటే విరహవేదన ఎంత దుస్సహంగా అనిపిస్తుందో అది అంత మధురంగానూ ఉంటుంది అంటారు కాబట్టి.  ఎందుకంటే ఆవలి వ్యక్తి గురించిని ఆలోచనా పరంపరతో ఇతరప్రపంచాన్ని మరచి ఆ వ్యక్తి సాన్నిధ్యాన్ని మనసా అనుభవిస్తూ ఉండటం చేత. అందుకే కదా ప్రసిధ్ధమైన సినిమా పాటలో 'విరహపు చింతన మధురము కాదా' అని అంటాడు కవి.

వేణు గానం మధురంగా ఉంటుంది. అది మరింత మధురంగా ఉందట - విరహమాధుర్యాన్ని సంతరించుకోవటం వలన.

ఈ విరహ మధుర వేదనలో ఒక ప్రణయ తత్త్వ వేదం వినిపిస్తోందని పాట అంటోంది.

ఇక్కడ జీవుడికీ దేవుడికీ మధ్యన ఉన్న ఉత్తమోత్తమమైన ప్రణయం అన్నదే కదా విరహం అనే స్థాయీ భావానికి కారణం? అందుచేతనే అలా చెప్పటం జరిగింది. ఇది చాలా బాగుంది.

మరి దాన్ని వేదం అని ఎందుకన్నారూ అని సందేహం రావాలి.

విద్ అన్న ధాతువుకు తెలుసుకోవటం అన్నది అర్థం కాబట్టి వేదం అంటే జ్ఞానం అన్న అర్థం సిద్ధిస్తోంది.

ఈ భగవంతుడికీ జీవుడికీ మధ్యన ఉన్న ప్రణయభావనయే జ్ఞానం! ప్రేయసీ ప్రియులు తాము ఒకటే అనుకుంటారు. అలా అని తెలుసుకోవటమే వారి ప్రణయానికి పరమార్థం. అలా జీవుడు దేవుడితో ఒకటి కావటమే ఆ ప్రణయానికి పరమార్థం కదా. అలా తెలుసుకోవటమే అంతిమమైన జ్ఞానం. దానికి మించిన జ్ఞానం లేదు.

మరి ఆ దివ్యప్రణయాన్ని తత్త్వం అని ఎందుకంటున్నారూ అని ఆలోచించాలి.

తత్త్వం అన్న మాట తత్ + త్వం అన్న మాటల కూడిన అంటే అది నీవే అని అర్థం.  ఆ భగవత్త్వత్త్వం - జీవుడూ ఒకటే. రెండుగా మాయచేత అనిపించటమే కాని ఆ దేవుడూ జీవుడూ ఒక్కరే. అదే ఆ ప్రణయతత్త్వం.

ఇదీ ఈ పాట వెనుక ఉన్న తాత్తికమైన వివేచన.

ఏదో నా చేతనైనంతగా పాటకు వివరణ ప్రయత్నించాను. ఎంత వరకూ నప్పుతున్నదీ చదువరులే చెప్పాలి.

త్రిజగన్మోహన రూపుని

త్రిజగన్మోహనరూపుని రాముని ఋషివరులే వలచేరే
త్రిజగద్వంద్యచరిత్రుని రాముని దేవతలే కొలిచేరే

కుజనులు రాక్షసమూకలు రాముని కోదండముగని పారేరే
సుజనజనావను సీతారాముని శూరులు మిక్కిలి పొగడేరే
ప్రజలందరును సమ్మోదముతో ప్రభువుచరితము పాడేరే
విజయరాముని వీరగాథను వీనులవిందుగ పాడేరే

రాముని చరితము నిత్యము కవులు వ్రాయుచు మిక్కిలి మురిసేరే
రాముని కథలే గాయక శ్రేష్ఠులు రక్తిగొలుపగ పాడేరే
రాముని గాథలు బిడ్డ లందరకు రమణులు నిత్యము చెప్పేరే
రాముని మూర్తిని మనసున నిలిపి పామరులైన తరించేరే

రాముని సద్గుణధాముని రవికుల సోముని భాగవతోత్తములు
ప్రేమమీఱగ నాడుచు పాడుచు వివిధగతుల సేవించెదరు
భూమిని రాముని మించిన రాజును పుత్రుని మిత్రుని సోదరుని
ప్రేమమయుండగు భర్తను వీరుని వేరొక్కరిని కనలేము

అలసట కలిగినది

అలసట కలిగినది యలసట కలిగినది
అలసట హరివలన కలిగిన దొక్కనికి

అలసట కలిగెను హరిస్మరణముచే
నలసట యెవరికి కలిగెనయా
అలసట కలిగెను హరిభజనముచే
నలసట యెవరికి కలిగెనయా

అలసట కలిగెను హరిసేవలతో
నలసట యెవరికి కలిగెనయా
అలసట కలిగెను హరిపూజనమున
నలసట యెవరికి కలిగెనయా

కలియన నొక్కడు కలడయ్యా యీ
యలసట వానికి కలిగెనయా
యలసిన దుష్టుడు నిలువక నాలో
విలవిల లాడుచు వెడలెనయా

ఇంత మంచివాడ వని

ఇంత మంచివాడ వని యెఱుగక పోతినే
ఎంత వెఱ్ఱినైతినే నెన్నెన్ని యుగములుగ

కామక్రోధవశుడనై కానిపనులు చేయుచునే
శ్రీమంతుడనగుటకై చింతించు నేను
రామరామ యనుచుంటిని రవ్వంత నగుచు నీ
తామసుని మన్నింతువు దయతోడ రామా

పామరులని యితరులను పడ దిట్టుచు తిరుగుచునే
నా మూఢతనే దాచుకొందును నేను
రామ రామ యనుటలో రక్తినటించుదు నీ
తామసుని మన్నింతువు దయతోడ రామా

ఇంత మంచి తండ్రివి నిన్నెంత మోసగించితి
నింతటితో నటనలు చాలించెద గాక
చింతించుచుంటి నేను చేసిన పనులకు నీ
వెంతో దయచూపి మన్నింతువు రామా

ఇది రాత్రియైతే నేమి

ఇది రాత్రియైతే నేమి యిది పవలైతే నేమి
మది నిండి రాముడున్న మాకంతా వెలుగే

మాకంతా వెలుగే ఈ లోక మంతా వెలుగే

లోకము చీకటి లోన జిక్కి విశ్రాంతి
గైకొని నిదురించు కాలమనంగ
శ్రీకరుడగు హరి చింతనమునకు
మాకన ధ్యాననిమగ్నులమగు వేళ

నరులు మేలుకాంచి నానాదిశలకు
పరువులెత్తి ధనముపార్జించు వేళ
హరిస్మరణముతో నఖిలకృత్యములు
జరుపుచుందుము మేము హరిసేవలుగ

వెలుగుల కెల్ల పెద్దవెలుగైన శ్రీహరి
నిలచి  హృత్సీమల వెలుగులు నింప
వెలుగులె కాని చీకటులు మాకు లేవు
వెలుగుచీకటులు పామరులకే కలవు

ఆశ లన్నియును తీరుటన్న దొకటి జరుగునా

ఆశ లన్నియును  తీరుటన్న దొకటి జరుగునా
దాశరథ దయయున్న తప్పక జరుగును

కుదురులేని యీమనఫే అదుపునకు వచ్చునా
సదయుడగు శ్రీరాముడె కుదుటపరచు దానిని
మదిలో నేమరక రామమంత్రమునే చేయుదునా
అదియును శ్రీరాముని దయ యమరినచో జరుగదా

ఎన్నడైన నీషణత్రయ మన్నది శమియించునా
పన్నుగ శ్రీవిభునిదయ వచ్చిన శమియించదా
కన్నులతో శ్రీరాముని కనుగొనుట జరుగునా
నిన్ను శ్రీరాముడే మన్నించిన జరుగదా

చిందులే వేయు యహము చితుకుటయే జరుగునా
తొందరలో రామకృపయె తూలించును దానిని
అందరాని మోక్షమే యందుకొనుట జరుగునా
అందించును శ్రీరాముడె  యందుకు సందేహమా

బుధ్ధి శ్రీహరివైపు

బుధ్ధి శ్రీహరివైపు పోవదే మయ్యయ్యో
యుద్ధమే చేసి దీని నొంచ వలయును

రామరామ యనుమంటే రాలుగాయి బుద్ధి
కామునే తలచు నెంత కాదన్నను
కోమలముగ చెప్పనే కూడదండి దీనికి
తామస మడగించు శిక్ష తలచ వలయును

చెవియొగ్గు లోకులాడు చీదర మాటలకు
శ్రవణము చేయదు శ్రీహరి కీర్తి
అవినయ బుధ్ధి హరియందు నిలుచుదాక
చెవులు మెలిపెట్టి గట్టి శిక్ష వేయ వలయును

హరికీర్తనాసక్తియే యలవడు నందాకను
హరిగాథలందు రుచి యబ్బుదాక
హరిసేవలకే యిది యంకిత మగుదాక
మరలమరల దండించి మరలించ వలయును

హరిసంకల్పమే హరిసంకల్పమే

హరిసంకల్పమే హరిసంకల్పమే
ధరమీద సర్వమును హరిసంకల్పమే


ధరాతలమున చరాచరకోటి యనగ
పరాత్పరుడు భగవంతుడు శ్రీహరి
నిరంజనుడు చేసిన నిర్మాణమే
సరిసరి ఈ సృష్టి హరి సంకల్పమే

హరిసంక ల్పమనగ నమరుజీవులను
నరుల నీజీవి విన్నాణముతో
ధర మీదను పొడముట తాను హరినే
సరగున పొగడుట హరి సంకల్పమే

జరిగిన దంతా హరిసంకల్పమే
జరుగుచున్నది హరిసంకల్పమే
జరుగబోవునది హరిసంకల్పమే
సరిసరి సర్వము హరిసంకల్పమే

సుఖము సుఖమని సుజనులు

సుఖము సుఖమని సుజనులు పలికే
సుఖమును గూర్చి సుంత తెలియుడీ

హరిభావనలో నమరును సుఖము
హరిస్మరణములో నమరును సుఖము
హరికీర్తన మం దమరును సుఖము
హరిధ్యానములో నమరును సుఖము

హరి సన్నిథిలో నమరును సుఖము
హరిసేవనమం దమరును సుఖము
హరిపరజీవన మం దగు సుఖము
హరిభక్తుల కడ నమరును సుఖము

హరిభక్తునిదే అసలగు సుఖము
హరిని రాముడని ఆత్మను దెలసి
పరమానందము నందుట సుఖము
హరిని కలయుటే అసలగు సుఖము

ఏవారి తప్పులెన్న నెంతవాడనో

ఏవారి తప్పులెన్న నేమిటి కయ్య
యీవల తన తప్పులే యింతింతలాయె

మనతప్పు లెన్నువారు మహి నెందరున్న
మన తప్పు లేక మనకేల భయము
మునుకొని తప్పులెన్నుమనుజులతో వాదాల
మునుగుటే పెద్దతప్పు ముమ్మాటికిని

పనిగొని వృధాలాప పరులతో తలపడి
అనరాని మాటలు వారన్న కినిసి
మనసు కష్టపెట్టుకొనుట మతిలేని తనమని
తనకు తోచకుండుతే తప్పుముమ్మాటికి

తేపతేప కిటులేల తిట్టులు దిని యూరక
నాపసోపములు పడు నన్యాయము
కాపురుషుల జోలి యేల కాకుత్స్థుఁడు రాముని
శ్రీపదములు మరచి చీచీ యిది తన తప్పే

హరవిరించ్యాదులైన హరిమాయకు

హరవిరించ్యాదులైన హరిమాయకు లోబడుదురు
పరమసత్య మిది యని భాగవతులు పల్కుదురు

మోహినియై మురారి ముష్కరుల దానవుల
మోహితుల జేసి సుధను మొత్తమా సురల కీయ
శ్రీహరి స్త్రీరూపు గన శివుడు కడు ముచ్చటపడి
మోహితుడై తానె జగన్మోహినిని వెంటాడెను

గోపబాలకుడు జేయు గొప్పపనుల తిలకించి
పాపమా బ్రహ్మ హరిని పరీక్షింపగ నెంచి
గోపగోవత్సములై గోవిందుడు తనరారగ
నే పాటివాడ నని యెఱిగి హరిని శరణుగోరె

అరయ నట్టిమాయకే యాజ్ఞజేసి తననంట
హరిమాయామానుష మైన రూపము దాల్చి
తరలివచ్చె భువిపైకి దాశరథి యగుచు నొప్పె
నరులార మీ రెల్లరు నారాయణు గొలువరే

చక్కని వాడే అంతు చిక్కని వాడే

చక్కని వాడే అంతు చిక్కని వాడే
పెక్కువిధముల వాడు వీడే వీడే

సుదతి నెత్తుకపోయు శూరుడై పోరిన
పదితలల వాని పని పట్టినది వాడె
సుదతి వైదర్భి గోరి కదనంబున బారిన
వదరుబోతు వాని పని పట్టినది వాడె

ఇనసుతుడును రవిసుతుడు నెదురెదురై పోరగ
తననేర్పున రవిసుతుని ధరగూల్చిన దితడె
ఇనసుతుడును రవిసుతుడు నెదురెదురై పోరగ
తననేర్పున నినసుతుని ధరగూల్చిన దితడె

ఒక్కతియే చాలునని యూరకున్నది వీడె
పెక్కురైన నేమనుచు పెంపుగొన్నది వీడె
మక్కువతో నా నుతులు మరిగిన గోవిందుడె
చక్కనయ్య ముచ్చట లెటు సాగినను మేలె

రాముడా పదితలల రావణుని చంపిన

రాముడా పదితలల రావణుని చంపిన
నేమాయె నీనా డీ యిల నెందరో రాకాసులు

జీవితము నందొక్క చిన్నసత్యము కూడ
నే వేళ పలుకని హీను లైనను నీవు
లేవు లేవని మాట లావంక బలుకుచు
నీ వంక నీతప్పు లెన్ను చున్నారు

ఏరీతి ద్రుంచెదో యీ రావణాసురుల
నేరీతి కాచెదొ యీభూమి పుత్రికల
కారుణ్యమూర్తివని కడు వింటిని నీదు
క్రూరనారాచాల గొబ్బున విడువవే

ఈ వేదనిందకుల కెంత ప్రల్లదనము
రావణునే పొగడెడు  రాలుగాయి తనము
దైవమా నా మాట దయచేసి వినుము
వేవేగ ధర్మధ్యుతి నీ వసుధ నింపుము

మాయను బడకే మనసా

మాయను బడకే మనసా రాముని
హాయిగ తలచవె మనసా

చేయందించి చేదుకొనునది సీతారాముడె కనుక
వేయివిధముల వివిధదైవముల వేడిన ఫలితము కలదా
మాయగురువుల బోధల సారము మంచిదికాదే మనసా
నీ యానందము రాముని సన్నిధి నిలచుటలోనే మనసా

నీ కడ నున్నవి నీవిచ్చటనే నిజముగ విడుతువు కనుక
సేకరించుచును చిళ్ళపెంకులను చింతలబడకే మనసా
ఈ కొంచెపు సుఖభోగంబులకన నెట్టిది ఫలమే మనసా
నీ కెప్పుడు నీ రాముని సన్నిధి నిలచుట సుఖమే మనసా

ఆదిదేవుడగు నారాయణుడే ఆ పరదైవము కనుక
వేదవేద్యుడగు వానిని నీవు వేడుట మంచిది మనసా
శ్రీదయితుడు నిను చేరగ బిలిచే సీతారాముడు మనసా
నేదే భాగ్యము చిత్తమలరగ సేవించవె ఓ మనసా

నోరార బలుకుడీ శ్రీరామనామం

నోరార బలుకుడీ శ్రీరామనామం
వీరువారనక బ్రోచు శ్రీరామనామం

పోరాడలేక నలసిపోయినట్టి జీవులను
చేరదీసి రక్షించును శ్రీరామనామం
వారివారి కెల్ల కర్మబంధంబుల నూడదీసి
కారుణ్యము చూపునది శ్రీరామనామం

వేదవిదూరులగుచు వేరుదారి ద్రొక్కిరని
చీదరించు కొనదండి శ్రీరామనామం
చీదర కలి చేతిలోన చిక్కరని జాలిగొని
చేదుకొని లాలించును శ్రీరామనామం

నారాయణుని వేయి నామంబు లందున
జోరైన మహిమగల శ్రీరామనామం
పారాయణము జేయు వారికి ముక్తినిచ్చి
తీరుదునని పలుకునీ శ్రీరామనామం

కల్లదైవముల వేడి

కల్లదైవముల వేడి కడగండ్లు పడుదురే
యెల్లరు శ్రీరామచంద్రు నేల వేడకుందురో

కర్మబంధముల చేత కానిబుధ్ధులే కలిగి
ధర్మావతారుడైన దాశరధిని తలపరో
నిర్మలాత్ములకు హరినిష్ఠ కలుగునే గాని
దుర్మతులకు శ్రీహరి తోచకుండు నేమో

అల్పులు గురువులై అందరకు బోధించు
అల్పభాగ్యప్రదులైన ఆయా వేల్పుల నకట
నిల్పి మదిలోన చెడుట నిశ్చయమగు చుండ
పొల్పుగ హరిభక్ర్తి వీరి బుధ్ధికే రాదేమో

కలిమాయ యిట్టిదని తెలియగా వలయునో
యిలమీద నెల్ల జీవుల కిది నిశ్చయ మేమో
తెలియ నెంత వాడను తెలివిడి యది హరియే
కలిగించిననే కద మొలకలెత్తు జీవులలో

బాలరాముని చేత బంగారువిల్లు

బాలరాముని చేత బంగారువిల్లు
లీలగా నిలిపినది లోలాక్షి కైక

నిజమైన విలుబూని నీవొక్క నాటికి
ప్రజలను రక్షించు ప్రభుడ వగుదు వోయి
ఋజువుగా నీకీర్తిధ్వజము నింగినంటు
విజయరాముడవని పేరుగొందు వనుచు

వరధనుర్ధరుడవై వర్థిల్లగలవు నీవు
సురవైరులను గెల్చి శోభిల్లగలవు నీవు
ధరాధరంబులును సాగరము లుండు వరకు
నరులనాలుకలపై నాట్యమాడు నీ పేరని

ఏరీ నీ సాటివా రిల నెన్నడు కలుగరని
శూరులు హరిహరులే చూడ నీకు సాటి యని
వీరనారి కైక దీవించినది రాముని
భూరివింటి వీరు నదే ముద్దాడి మురిసినది

నరజన్మ మెత్తి కూడ

నరజన్మ మెత్తి కూడ హరి హరి హరి యనడా
నరుడా మరి వాడు నడచు మొద్దు కాక

గోవింద నారాయణ గోపీజనవల్లాభా
భావనాతీతదివ్యప్రభావకృష్ణ
దేవదేవ వేదవేద్య దీనబాంధవా యని
యేవేళను పలుకలేని దెంత చెడ్డబ్రతుకు

మామకాభీష్టప్రద మాయామానుషవేష
రామచంద్ర రావణాది రాక్షసాంతక
భూమిసుతాప్రాణనాథ పుండరీకాక్ష యని
ప్రేమమీర పిలువడా భూమి కెంత బరువు

హరే రామ హరే కృష్ణ హరే నృహరి కేశవ
హరే భక్తజనప్రియ హరే మాధవ
మురారీ మాధవా ముకుందా బ్రోవుమని
పరాత్పరుని వేడడా వాని దేమి బ్రతుకు

చీకటిగుహ లోన నేను

చీకటిగుహ లోన నేను చిన్నబోయి యున్న వేళ
నాకొర కొక వెలుగురేఖ నడచి వచ్చెను

అజ్ఞానపు చీకటుల అంతుచూచెను
విజ్ఞానప్రభలకప్పి వెన్నుదట్టెను
ప్రజ్ఞకలిగి నేను కాలు బయటపెట్టితి
ఆజ్ఞ తెలిసి ఆ వెలుగు ననుసరించితి

ఏ వెలుగు దయచేత నింత కాలమునకు
నా వివేకము నాకు నమ్మకముగ గలిగె
నా వెలుగు దారిలో నడుగులే వేసితి
భావనాతీతశాంతిపధము ననుసరించితి

విభుని తర్జనిగోటి వెలుగు నన్నుధ్ధరించి
అభయదాయకుని చెంత కల్లన జేర్చినది
రభసముగా చేరితి నా రాముని పదసీమ
ఉభయలోకముల నిదే యున్నత శుభసీమ

ఇంత బ్రతుకు

ఇంత బ్రతుకు బ్రతికి నే నిక మీదటను
చింతపడుదునో చిక్కి జముని చేతను

తెలియక నీ భక్తులను తెలివిమాలి తిట్టినది
కలయరాని వారితో కలసిమెలసి యున్నది
విలువైనవని చిళ్ళపెంకులకై బొంకినది
తొలినాళ్ళవవి నిన్ను తెలియక ముందటివి

నీ దాసుడ నైతిరా నిన్ను నమ్మి యుంటిరా
ఓ దయామయా జముడు నాదెసకు రాకుండ
నా దైవమా రామ నీ దూతల బంపవేని
యేదయ్యా దిక్కు నా కిదే పొంచి యుండె వాడు

పాపుల దండించువాడు పాశహస్తుడగువాడు
కోపముగలవాడు మిడిగ్రుడ్ల మొగమువాడు
లోపములే యెన్ని నన్ను రూఢిగా శిక్షించును
నాపాలి దైవమ నను కాపాడుము తండ్రీ

ఇహము కాక పరము గూర్చి

ఇహము కాక పరము గూర్చి యించుక యోచించ నీక
తహతహ లాడించు కలిని తట్టుకొనగ లేక

నేనేమి చేసితిని నీ నామ మెంచితిని
ఆనామమే నా కన్నివిధముల
నానా కలిబాధలను నాకంట నీయక
మానుగ రక్షించి నిలిచి మంచి చేసెను

నేనేమి చేసితిని నీ మరువు సొచ్చితిని
దాని కన్న హితమన ధరమీదను
మానవునకు కలదా మరినీవు వేవేగ
మానక రక్షించితి నావు మంచి వాడవు

నేనేమి చేసితిని నీ వాడ నైపోయితి
జానకీనాథ చాల సంతోషము
నేను నీ వాడనని నీవు నా వాడవను
జ్ఞానమే కలిని గెలిచె సర్వవిధముల

హరి చాల మంచివాడు

వరతారకమహామంత్రభావనాగోచరు డగు
హరి చాల మంచివాడు - ఆతని వేడుడు

పాపకర్ముడైనను పాహిపాహి యన్నచో
కాపాడెడు బుధ్ధివాడు
శ్రీపతి పరమాత్ముడు క్షేమంకరుడు
రాపాడు కలిబాధ రాల్చువాడితడు

కోపాలసు డైనను కుమతి యైనను గాని
ఆపదల జిక్కి వేడుచో
కాపాడు దీక్షగల కరుణాసముద్రుడు
చేపట్టి ముక్తినిచ్చు చేరిన వారందకు

లోపము లెంచక మీ తాపత్రయంబుల
బాపు నీ శ్రీరాముడు
ద్వాపరమున తానె వాసుదేవుడైనాడు
ఱేపుమాపు గొలువుడీ గోపబాలుని

చెప్పతరము కాదుగా

చెప్పతరము కాదుగా జేజేలకును
ఒప్పైన తీర నుండు జీవుని గూర్చి

ఈ విశ్వంబున నెల్లరు జీవుల
దేవుని యంశల తీరుగను
భావనచేసెడు భాగవతుండగు
జీవుని యున్నతి చెప్పగ తరమా

ఆవల నీవల నంతయు తానగు
శ్రీవిభుడే తన చిత్తమునే
కోవెలగా గొని కుదురుగ నుండిన
జీవుని విభవము చెప్పగ తరమా

గోవిందా హరి గోపాలా హరి
జీవేశ్వర హరి శ్రీరామా
నీవే దిక్కని నిలచితి నేనను
జీవుని సద్గతి చెప్పగ తరమా

ఇదే మంచిపూవు

ఇదే మంచిపూవు నా హృదయాంబుజ మిది నీదు
పదములపై నుంచితి నిక వసివాడదు

ఇన్నాళ్ళును కలిగాడ్పుక కెంతెంతో వేగినది
చిన్నపెద్ద నీడపట్లు చేరగ పరువిడుచు
అన్నన్నా యలసిసొలసి యాయాస పడుచు
నిన్నమెన్న తెలిసి నిన్ను నేడు చేరుకొన్నది

ఘోరకలిసముద్రమున కొట్టుకు పోవుచును
తీరమే కనరాక దిగులు పడుచును
శ్రీరామచంద్ర కృపాసింధుడా యిన్నాళ్ళకు
చేరుకొన్నది నీదు శ్రీపాదముల కడకు

కలియనే కారడవిని కామాది మృగములకు
పలు దురాశావిషపన్నగములకు
కలవరపడుచు నింత కాలమునకు నిన్ను
కలసిమురిసి చేరినది కనుగొను మిది నేదె

తొలగునా కర్మఫలము దుఃఖపెట్టక

తొలగునా కర్మఫలము దుఃఖపెట్టక
నిలచినకడ నిలువనీక నిన్ను త్రిప్పక

కడచిన భవముల గర్వించి యెవరిని
యడచినావో నే డడిగియుండగ
పడినవారు నాడు నీ పయిన వాపోయినవి
విడువక నేడు నిన్ను పీడించ కుండునే

జరిగిన జన్మముల సన్మార్గ మెఱుగక
పరిపరివిధముల భాగవతులను
పరిభవించి నవ్విన ఫలితముగా నేడు
పరిహసించి విధి నిన్ను బాధించకుండునే

హీనజన్మచక్రంబున నిటులుండ నేరవా
మానక శ్రీరాముని మందినెంచుమా
దాన కర్మక్షయమగు తాపోపశమనమగు
జ్ఞానివై హరిజేర జాలుదు వాపైన